Obywatel Unii ma prawo pobytu na terytorium kraju przez okres dłuższy niż trzy miesiące i jest wtedy zobowiązany do zarejestrowania się w gminach w których ma miejsce pobytu, wtedy gdy:
- jest zatrudnionym pracownikiem lub prowadzi działalność gospodarczą w danym państwie;
- posiada wystarczające środki finansowe na pokrycie kosztów utrzymania siebie i swojej najbliższej rodziny oraz ubezpieczenie zdrowotne lub innego typu zabezpieczenie, jakkolwiek się ono nazywa, a które obejmuje wszystkie rodzaje ryzyka na terytorium kraju;
- jest zapisany w oficjalnej instytucji publicznej lub prywatnej w celu odbycia studiów lub szkolenia zawodowego jako swojej głównej działalności;
- jest członkiem rodziny (art. 2 dekretu z mocą ustawy nr 30/2007), który towarzyszy lub dołącza do obywatela Unii mającego prawo pobytu.
Aby zarejestrować się w urzędzie stanu cywilnego trzeba posiadać:
- Dowód tożsamości ważny za granicą lub paszport;
- (jeżeli posiada) zezwolenie na pobyt lub kartę pobytu (nieważną lub ważną) lub pokwitowanie złożenia wniosku o odnowienie zezwolenia na pobyt, wydane przez Komendę Główną Policji lub przez Pocztę Włoską;
- W przypadku członków rodziny, odpowiednią dokumentację wydaną przez organ kraju pochodzenia, potwierdzającą pokrewieństwo, odpowiednio zalegalizowaną i przetłumaczoną.
- Dla członków rodzin spoza UE: paszport i karta pobytu wydawana przez Komendę Główną Policji.
Po zakończeniu procedury rejestracji obywatel otrzyma z gminy zamieszkania certyfikat pobytu.
Jeśli natomiast, jeśli po trzech miesiącach od wjazdu, obywatel UE nie „ureguluje” swojego pobytu we Włoszech zgodnie z przepisami prawa, może zostać wydalony z terytorium kraju.
Tego rodzaju decyzja zostaje podjęta przez Prefekta, również na podstawie uzasadnionego wniosku wydanego przez burmistrza, i przewiduje termin wydalenia nie krótszy niż miesiąc. Wraz z taką decyzją osoba zainteresowana otrzymuje „zaświadczenie o obowiązku wykonania” opuszczenia kraju, które obywatel UE musi złożyć w biurach konsulatu włoskiego w kraju do którego udaje się po wydaleniu.
Taka decyzja nie może przewidywać zakazu ponownego wjazdu do Włoch. Jeżeli obywatel UE zostanie zatrzymany na terytorium państwa po terminie określonym w nakazie wydalenia i nie udowodni, że przedstawił zaświadczenie w konsulacie włoskim, podlega karze aresztu od miesiąca do sześciu miesięcy oraz karze grzywny od 200 do 2000 euro.
Obywatel UE poszukujący pierwszej pracy, który nie spełnia warunków do złożenia wniosku o rejestrację w gminie, nawet po upływie okresu pierwszych trzech miesięcy, nie może zostać wydalony, dopóki będzie mógł wykazać że jest zarejestrowany w Urzędzie Pracy nie dłużej niż od sześciu miesięcy, lub że złożył oświadczenie o natychmiastowej gotowości do podjęcia pracy.
