Włoski system edukacji i szkolenia jest organizowany zgodnie z zasadami pomocniczości i autonomii instytucji edukacyjnych.
Państwo posiada wyłączne kompetencje ustawodawcze w zakresie „ogólnych zasad dotyczących edukacji”, które gwarantuje na terytorium całego kraju.
Państwo określa również podstawowe zasady, które muszą być przestrzegane przez poszczególne Regiony.
Regiony są współodpowiedzialne (wraz z państwem) za system edukacji. Na poziomie regionalnym posiadają wyłączną odpowiedzialność w systemie organizacji edukacji i szkoleń zawodowych.
Państwowe placówki oświatowe mają autonomię dydaktyczną, organizacyjną i badawczą, eksperymentalną i rozwojową.
Kształcenie obowiązkowe trwa 10 lat, rozpoczyna się w wieku lat 6 i trwa aż do ukończenia 16-tego roku życia. Obejmuje pierwszy etap kształcenia i pierwsze dwa lata etapu drugiego. Ostatnie dwa lata kształcenia obowiązkowego mogą być realizowane w szkole średniej drugiego stopnia lub w regionalnym systemie edukacji i szkoleń zawodowych.
Ponadto, w przypadku młodych ludzi prawo i obowiązek kształcenia lub szkolenia obowiązuje przez minimum 12 lat, lub do momentu uzyskania kwalifikacji zawodowych do 18 roku życia.
Kształcenie obowiązkowe może odbywać się w szkołach państwowych i prywatnych, które stanowią publiczny system oświaty, lub po spełnieniu pewnych warunków (egzamin państwowy Biura Edukacji), w zwykłych szkołach prywatnych (scuola non paritaria), lub w ramach edukacji domowej.
Rodzice są odpowiedzialni za wypełnienie obowiązku edukacji dzieci, natomiast nadzór nad wypełnianiem obowiązku sprawują gminy miejsca zamieszkania i osoby zarządzające szkołą.
Po ukończeniu kształcenia obowiązkowego uczniowie, którzy nie planują kontynuacji nauki, otrzymują świadectwo z wyszczególnieniem uzyskanych umiejętności.
Po ukończeniu szkoły średniej drugiego stopnia uczniowie, którzy z sukcesem zdali egzamin końcowy otrzymują świadectwo dające im wstęp na studia wyższe – uniwersyteckie oraz w Artystycznych szkołach wyższych kształcących w dziedzinach sztuk pięknych, muzyki i tańca (Alta formazione artistica e musicale – AFAM), a także w Wyższych szkołach technicznych (ITS). Niektóre kursy uniwersyteckie dysponują ograniczoną ilością miejsc, dlatego obowiązuje egzamin wstępny.
Szkolnictwo prywatne
Artykuł 33 Włoskiej Konstytucji ustanawia dwie podstawowe zasady: zobowiązanie Państwa do zapewnienia państwowego systemu szkolnego wszystkim młodym ludziom, oraz daje prawo Instytucjom i osobm prywatnym do tworzenia szkół i instytutów edukacyjnych, bez finansowego obciążania państwa.
Szkoły niepubliczne (paritarie) są upoważnione do wydawania kwalifikacji o takiej samej mocy prawnej jak szkoły państwowe im odpowiadające; mają pełną swobodę w zakresie orientacji kulturowej i pedagogiczno-dydaktycznej, posiadają możliwość korzystniejszego opodatkowania, jeśli nie są nastawione na zysk.
